28.08.2014 23:10:19

Astım nasıl bir hastalıktır?
Astım ataklar halinde gelen nefes darlığı ve hırıltılı solunum ile karakterize düzelebilen bir hava yolu daralmasıdır. Düzenli bir tedavi ve alınacak tedbirlerle astıma bağlı şikayetleri ortadan kaldırmak, sağlıklı bir insan gibi yaşam sürmek mümkündür.

Alerjik astımın görülme sıklığı artmakta mıdır?
Astımın görülme sıklığı son 20 senedir dünyanın birçok bölgesinde giderek artmaktadır. Gelişmiş ülkelerde bu artış daha fazladır. Dünyada 300 milyondan fazla kişide astım hastalığı bulunmaktadır. Astım sanayileşmiş ülkelerde daha sık görülmektedir. Değişen yaşam şekilleri, iç ve dış ortam havasındaki kirlenmeler, alerjen sayısı ve yoğunluğundaki artış sebepler arasında sayılabilir. Köyden şehre göç edenlerde de astım sıklığı artmaktadır.

Bir kimsede astımın gelişmesine yol açan faktörler nelerdir?
Astımın gelişiminde genetik özellikler ve çevresel faktörler önemlidir. İç ve dış ortamdaki çevresel alerjenler astımın şiddet ve sıklığını arttırmaktadır. Astım kalıtımın önemli rol oynadığı bir hastalıktır. Ancak genetik yatkınlığı olan herkeste astım ortaya çıkmamaktadır. Çocuklar günün büyük bir kısmını iç ortamlarda geçirdiklerinden iç ortamdaki hava kirliliğinden ve alerjenlerden daha çok etkilenirler.

Çocukluk çağında astımın önlenmesi için neler yapılabilir?
Hastalık gelişmeden önce sebep olan faktörlerin ortadan kaldırılıması, hastalık gelişiminin erken döneminde tanı ve tedavi, düzenli takip altında olmak olarak özetlenebilir.



Çevresel faktörler denince akla neler gelir?
En büyük risk faktörü ev tozu akarlarıdır. Diğerleri arasında hamam böceği, hayvan tüy ve epitelleri, mantar sporları, sigara dumanı maruziyeti, beslenme sayılabilir. Astımlı hastanın yaşadığı çevre ile ilgili özellikler araştırılmalıdır. Çevresel alerjen miktarını azaltabilmek amacı ile çeşitli önerilerde bulunulmalıdır. Bunun için hastaya bazı mekanik önlemler tavsiye edilebilir. Bunlar arasında; sık artalıklarla temizlik, havalandırma, yatak ve yastık kılıfı gibi fiziksel bariyerler, anne sütü ile beslenme, ev hayvanlarının uzaklaştırılması, ortamdaki nem ve ısı kontrolü sayılabilir.

Ev tozu akarlarını anlatır mısınız?
İç ortamda bulunan en önemli alerjendir. Sıcak ve rutubetli ortamları severler, gözle görülmeyen mikroskobik canlılardır. Bu canlıların özellikle dışkıları hastalık sebebidir. Türkiye’de alerjik astımın en sık rastlanan sebebidir. Akarlar insan derisinden dökülen epitel dokusu ile beslenir. Bir erişkinin deri artığı 100.000 ev tozu akarını besler. Akarları taşıyan partiküller kolayca yere çöker. Bu canlılar solunum yoluyla vücuda girer ve hastalık belirtiler ortaya çıkmaya başlar. 

Ev tozu akarı evin nerelerinde bulunur?
Evde halı, yatak, yastık, yorgan, perdeler, kumaş kaplı mobilyalar, tüylü oyuncaklar ev tozu akarlarının bulunduğu kaynaklardır. Evdeki akar yoğunluğu coğrafik bölge, nem, ısı, dekorasyon malzemeleri, evdeki kişi sayısı gibi faktörlerle etkilenmektedir.

Ev tozu akarları nasıl etki eder?
Solunum yolu ile vücuda alınan akarlar alerjik şikayetlere yol açar. Temizlik sırasında havalanan alerjenler solununca astım ve saman nezlesi ile ilgili şikayetler tetiklenir.

Akar alerjisi nasıl anlaşılır?
Alerjik astım ve nezle hastalığı düşünülen hastalarda neye karşı alerjisi olduğunu anlayabilmek için cilt testi yapılır. Akar alerjisi olan kişinin cildinde akar antijenine karşı kızarıklık ve kabarıklık gelişir. Ayrıca kan tahlileri ile tanı desteklenebilir.

Akarlardan nasıl korunabiliriz?
Korunmanın en etkili yolu akar alerjenleri ile temasın önlenmesidir. Alınacak birkaç basit yöntemle maruziyet önemli ölçüde azaltılabilir. Evdeki diğer odalara oranla yatak odası en fazla akar barındıran yer olduğundan, ayrıca ortalama 8 saat günde yatak odasında zaman geçirdiğimizden buradaki akarlarla mücadele önemlidir. Yatak takımları için özel kumaş ve kılıflar kullanılabilir, yıkanabilir örtüler kullanılmalı ve sık yıkama yapılmalıdır. Giysiler daima kapalı dolaplarda bulunmalıdır. Halılar mümkünse kaldırılmalıdır, kilim tercih edilebilir. İçi doldurulmuş oyuncaklar çocuk odalarından uzaklaştırılmalıdır. Kısaca yatak odaları toz tutan her türlü eşyadan arındırılmalıdır. Bütün odalar elektrikli süpürge ve ıslak bezlerle düzenli olarak temizlenmelidir. Elektrikli süpürgelerin bir kısmı tahliye havasıyla akar alerjenlerinin odaya dağılmasına neden olmaktadır. Bu yüzden hasta temizlik sırasında ortamda bulunmamalıdır. Vakumladığı havadaki alerjen parçacıklarının ortam havasına karışmasını önleyen, toz akarlarını suya gömen böylelikle tekrardan havaya karışmasını önleyen sulu sistem teknolojik cihazlar tercih edilebilir. Günümüzde bu en etkili yöntemlerden biridir. Halı yıkama makineleri halıda nem oranını arttırmakta bu nedenle akar üremesine yol açtığı için önerilmemektedir. 

Süpürge ve standart elektrikli süpürgeler uygun temizleme araçları değil midir?
Hayır değildir. Çünkü bu süpürgelerden beklenen temizlikte amaç emilen tozların tekrar havaya karışmamasıdır. Bilindiği üzere, standart özellikteki elektrikli süpürgeler, bezden veya kağıttan yapılmış toz torbalarına sahiptir. Emiş sırasında kaba tozlarla süpürgeye giren hava, toz torbasının gözeneklerinden minik tozlarla birlikte yine havaya karışır. Bu kısır döngü sayesinde temizlik bir türlü sağlanamaz. Mobilyaların üzeri sürekli tozlu, ortam sürekli hastalığa davetiye çıkaran niteliktedir.

Emiş gücü yüksek ve çektikleri tozu tekrar havaya karıştırmayan özel süpürme cihazları çok küçük tanecikleri de tutma özelliğine sahip olup yapılan temizlik esnasında havaya karışan toz miktarı yok denecek kadar azdır.

Ev tozu akarlarına karşı alınan önlemler astımlı hastaların şikayetlerini azaltır mı?
Bu önlemler özellikle çocuk yaş gurubundaki astımlıların şikayetlerinde anlamlı azalmaya yol açar. Allerjenle temasın azalması astımın klinik belirtilerini ve ilerlemesini azaltır.

Allerjen temizlik ürünlerinin faydası var mıdır?
Akarisid dediğimiz akar öldürücü temizlik maddelerin tek başına faydası gösterilememiştir. Bunlar her yerdeki akarlara ulaşamadığından etkisi sınırlıdır. Haşere ilaçları akarları öldürmez, klasik ev temizlik yöntemleri bu canlıları evlerden tam olarak uzaklaştıramaz. Bunlar her evde doğal olarak bulunan canlılardır. Sıcak iklimlerde halının üç saat süreyle güneşte bırakılması da akarlara karşı etkili bir yöntemdir. Ancak günümüzde apartman hayatında bu imkan yok gibidir. O zaman alınması gereken tedbir bataklığın yok edilmesidir. Bataklık olarak kabul edebileceğimiz en önemli etken, halıların dibine gömülen ve her temizlik zamanı daha çok bastırılan ev kirleri, her türlü artık maddelerdir. Seperatörlü (ayırıştırıcılı) ve kirleri suya hapseden cihazlar etken bir yöntem olabilir. 

Dr. FATİH KEBANLI

 Göğüs Hastalıkları Uzmanı